Kuzey Marmara otoyolu projesi kapsamında Cumhurbaşkanlığınca alınan acele kamulaştırma kararı

Kuzey Marmara otoyolu projesi kapsamında Cumhurbaşkanlığınca alınan acele kamulaştırma kararı 4 Eylül 2021 tarihli resmi Gazetede yayınlandı. Kamulaştırma işlemleri Karayolları Genel Müdürlüğü tarafından yerine getirilecek. Acele kamulaştırma kararı alınan Nakkaş – Başakşehir bölümünde  taşınmazları bulunan ( bunları çoğunluğu tarla vasfında) mülk sahipleri için acele kamulaştırma kararı ne anlam ifade ediyor. 

Benzer bir acele kamulaştırma kararı hatırlancağı üzere 4 Kasım 2020 günü Resmi Gazetede yayınlanmıştı.  Peki Kuzey Marmara Otoyolu için yapılan acele kamulaştırma işlemi nedir ? Bunun cevabı ‘acele kamulaştırma’ kurumunu açıklayarak verelim.

İdarenin (bu olayda Karayolları Genel Müdürlüğü), özel mülkiyette bulunan  gayrimenkullere kamu yararı amacıyla el koymak için Anayasanın 46. maddesi ile 2942 sayılı Kamulaştırma Yasasındaki olağan prosedürü uygulaması kuraldır. Devletin Kuzey Marmara Otoyolu ve bağlantı yollarını yapması için aldığı acele kamulaştırma kararı ise olağanüstü hallerde başvurulan bir kamulaştırma yöntemidir. Acele kamulaştırma halinde uygulanacak prosedür farklı olup mal sahiplerinin arsalarının gerçek değerini almaları için anayasa ve yasadan kaynaklanan hakları vardır.

Konuyu düzenleyen Kamulaştırma Kanunu 27.maddesine göre

3634 sayılı Milli Müdafaa Mükellefiyeti Kanununun uygulanmasında yurt savunması ihtiyacına veya aceleliğine Bakanlar Kurulunca karar alınacak hallerde veya özel kanunlarla öngörülen olağanüstü durumlarda gerekli olan taşınmaz malların kamulaştırılmasında kıymet takdiri dışındaki işlemler sonradan tamamlanmak üzere ilgili idarenin istemi ile mahkemece yedi gün içinde o taşınmaz malın 10 uncu madde esasları dairesinde ve 15 inci madde uyarınca seçilecek bilirkişilerce tespit edilecek değeri, idare tarafından mal sahibi adına  10 uncu maddeye göre yapılacak davetiye ve ilanda belirtilen bankaya yatırılarak o taşınmaz mala el konulabilir.

Bu Kanunun 3 üncü maddesinin 2 nci fıkrasında belirtilen hallerde yapılacak kamulaştırmalarda yatırılacak miktar, ödenecek ilk taksit bedelidir.

İdare Acele el koyma kararından sonra, bu  idareler 2942 Sayılı Kamulaştırma Kanununun 10. maddesine göre tespit ve tescil davası açması gerekir. Bu süre 6 aydır. 

Esasında 2942 sayılı Kanununun 27. maddesi uyarınca tespit edilen acele kamulaştırma bedeli her ne kadar taşınmazın bulunduğu yerdeki Asliye Hukuk Mahkemesince apılan keşifte bilirkişilerce  belirlenmiş bir bedel ise de Anayasanın 46.maddesi uyarınca tam anlamıyla kamulaştırma bedeli olarak her zaman kabul edilemez. Mülklerin rayiç bedeli, tarafların katılımı ile emsal bildirme yöntemi izelenerek belirlenir. 

İdare, acele el koyma kararı sonrasında kıymet takdiri yaıplacak ve malik adına açılacak banka hesabına kamulaştırma bedelini  yatırmaktadır.  Tarafların bu bedelde mutabık olmaması ve malikin tapuda ferağ vermemesi halinde yani satın alma için yapılan uzlaşma görüşmesi başarısız kalması halinde idarece 2942 sayılı yasanın  10. maddesine göre kamulaştırma bedelinin tespiti ve  malik adına olan tapu kaydının iptali ile idare adına tescili davası açılacaktır. 2942 sayılı Kanunun 15/son maddesine göre dava tarihi itibarıyla taşınmazın değeri Asliye Hukuk Mahkemesince tespit edilecektir. Olağan kamulaştırma işleminde idare, 10. maddeye göre açılan davada tescil yönünden kesin olan  karardan sonra idare , taşınmaza el koyarak kullanmaya başlamakta iken acele kamulaştırma işleminde ise bu değer tespitinden sonra mümkün olmaktadır. 

İdarenin acele el koyma imkanı olmasına rağmen bu yetkisi sınırsız değildir, bedelin tespiti yönünden olağan sürecin işletilmesi gerekir.

İdare, acele el koyma tarihinden itibaren makul sürede kamulaştırma işlemlerini tamamlaması gerekir. Buradaki makul süreyi Yargıtay 5.Hukuk Dairesi”, Acele el koyma kararından sonra 6 aylık makul süre içinde bedel tespiti ve tescil davası açılmaz ise ; taşınmaz malikinin kamulaştırmasız el  atma davası açma hakkı vardır” diyerek 6 ay olarak belirlemiştir.

6 aylık makul süre içinde idare, bedel tespiti ve tescil davası açmazsa idare, mülke kamulaştırmasız el attığı kabul edilerek malik tarafından mülkün gerçek bedelini tazmine yönelik dava açılabilecektir.

Arsası  Cumhurbaşkanlığınca acele kamulaştırılan mal sahiplerinin mülkünün gerçek bedeline kavuşması için bürokratik işlemlerde ve sonrasında mahkeme aşamasında yasal haklarını aramaları menfaatleri gereğidir.  05.09.2021

AV.TEVRAT DURAN,İkitelli/İSTANBUL

0533 631 16 42